کد مطلب:20024 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:18

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

چرا سوره توبه بسم الله ... ندارد؟

مقدمتاً تاريخچة كوتاهي از شأن نزول اين سوره:

اين سوره از آخرين سوره هايي است كه بر پيامبر(ص) در مدينه منوّره نازل گرديد كه داراي يكصد و بيست و نه آيه مي باشد. [علما و مفسران] آغاز نزول آن را در سال نهم هجرت مي دانند.

مطالعة سورة برائت نشان مي دهد كه قسمتي از آن پيش از جنگ تبوك، و قسمتي هنگام آمادگي براي جنگ، و بخش ديگري پس از مراجعت از جنگ نازل شده است. از آغاز اين سوره تا آيه بيست و هشتم، قبل از فرا رسيدن مراسم حجّ نازل گرديده است. آيات آغازين اين سوره، دربارة وضع مشركان و بت پرستان آن زمان بود. اين سوره در مراسم حجّ، توسّط اميرالمؤمنين(ع) به مردم ابلاغ شد. امّا سؤال شما را با دو نظريه پاسخ مي دهيم:

نظريه اوّل: پاسخ را چگونگي شروع سوره به ما مي دهد، زيرا سوره با اعلان جنگ به دشمنان و اظهار بيزاري و پيش گرفتن يك روش سخت در مقابل آنان آغاز شده و روشنگر خشم خداوند نسبت به اين گروه است. شروع سوره با بسم الله الرّحمن الرّحيم كه نشانة دوستي و محبّت و بيان كنندة صفت رحمانيّت و رحيميّت خدا است، تناسبي ندارد.

اين موضوع در روايتي از حضرت علي(ع) نقل شده است. مرحوم طبرسي در تفسير مجمع البيان از اميرمؤمنان نقل مي كند: اين كه بسم الله الرّحمن الرّحيم بر سر سورة برائت (توبه) نازل نشده، به اين جهت است كه بسم الله براي رحمت و امنيّت و امان ميباشد، در حالي كه سورة توبه به خاطر عدم امنيّت و جهاد با كفّار و بت پرستان نازل شده است.

نظريّه دوم: گروهي از مفسّران معتقدند سوره توبه دنباله سوره انفال مي باشد، زيرا در سورة انفال دربارة پيمان ها سخن گفته شده، ولي سوره توبه در مورد الغاي پيمانها توسط پيمانشكنان بحث كرده است، از اين رو بسم الله ميان اين دو سوره ذكر نشده است، چون در حقيقت يك سوره اند.

اتفاقاً روايتي را مرحوم طبرسي از امام صادق(ع) در اين خصوص نقل مي كند: ألانفال والبراءة واحدٌ؛ انفال و توبه به منزلة يك سوره مي باشد.

نظريه اي كه مشهور است، همان نظريه اوّل است.